ေခါင္းေလာင္းစာ

          ေခါင္းေလာင္းစာဆိုတာ ေခါင္းေလာင္းမွာေရးထားတဲ့စာကို ဆိုလိုတာပါ။ တရုတ္ႏုိင္ငံအေရွ႕ပိုင္း၊ ရွန္ေဒါင္းျပည္နယ္၊ ဂ်ီနန္းၿမိဳ႕၊ မင္မင္းဆက္(၁၃၆၈-၁၆၄၄)လက္ထက္ သြန္းလုပ္ခဲ့တဲ့ ရြန္ဂဲ(လ္) -ေခါင္းေလာင္းရဲ႕အတြင္းအျပင္မ်က္ႏွာစာအျပည့္မွာ တရုတ္အကၡရာ(၂၂၇,၀၀၀)နဲ႔ သုတၱန္က်မ္းစာေတြ -ေရးထားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့  ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၊ ေမြေတာ္ကကၠဴဘုရားမွာ ေခါင္းေလာင္းစာေတြရွိသလို ခ်င္းတြင္းေဒသ၊ မုံရြာၿမိဳ႕စတဲ့ ေနရာေတြနဲ႔ တျခား ျမန္မာႏုိင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာလည္း ေခါင္းေလာင္း စာေတြ ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အေ၀းႀကီးမၾကည့္ခ်င္ဘူးဆုိရင္ ကုသုိလ္ေတာ္ဘုရားထဲမွာလည္း နမူနာ ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေစတီ၊ပုထိုးေတြမွာ ေခါင္းေလာင္းကုိ မပါမျဖစ္တစ္ခုလို ထားၾကပါ တယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုရင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြဟာ ဘုရားမွာကုသိုလ္ျပဳၿပီးတိုင္း အမွ်ေ၀ရင္ ေခါင္းေလာင္း ထုိးၿပီး အမွ်ေ၀တတ္ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါ။ အဲဒီလို ေခါင္းေလာင္းထားရွိၾကတာနဲ႔အမွ် ေခါင္းေလာင္းမွာ ကုသုိလ္ရွင္ရဲ႕နာမည္ေတြ ဆုေတာင္းစာေတြ ကမၸည္းစာေတြ၊ သြန္းလုပ္ၿပီးစီးသည့္ ခု၊ႏွစ္၊လ၊ရက္မွတ္ တမ္းေတြ၊ သြန္းလုပ္ရျခင္းအေၾကာင္းေတြ ေခါင္းေလာင္းအေလးခ်ိန္ေတြ၊ သြန္းလုပ္သူပန္းတဥ္းပညာရွင္ ရဲ႕နာမည္ေတြ ေရးထိုးတတ္ၾကပါတယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရးခဲ့ၾကတာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဲဒီေခါင္း -ေလာင္းမွာပါတဲ့ မူလအေရးအသားစာေတြကလည္း ျမန္မာအကၡရာကိုေလ့လာဖို႔အတြက္ အေထာက္ကူ တစ္ခုျဖစ္သလို သမုိင္း ေလ့လာေနသူေတြအတြက္လည္း အေထာက္အထားတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

          ပုဂံေခတ္က ေခါင္းေလာင္းကို “ေခာင္ေလာင္”လို႔ ေရးသားၾကပါတယ္။ သာဓကျပရမယ္ဆိုရင္ မင္းမတ္ဥာဏမိစည္ေက်ာက္စာ၊ ေၾကာင္းေရ ၉-မွာ “ေခာင္ေလာင္ ႀကိယ္ အပိသာ ၁၀၆ ခြယ္ဧအ္”လို႔ ပါရွိသလို သကၤန္းရုံဘုရားေက်ာက္စာ၊ ေၾကာင္းေရ ၄-၅-မွာလည္း “ေခာင္ေလာ ပႅဳေယ”လို႔ ပါရွိပါတယ္။

          ေခာင္ေလာင္ရဲ႕ ခက္ဆစ္အဓိပၸာယ္ကုိ ခရီးေဆာင္ျမန္မာအဘိဓာန္မွာ “ေၾကးေငြစသည္ျဖင့္ သြန္းလုပ္ထားသည့္ လုံးပတ္၀န္း၍ အ၀ကားေသာ တီးခတ္စရာပစၥည္း။ အေခါင္းအတြင္းရွိ အဆန္ကို ခတ္လႈပ္၍ အသံျမည္ေစေသာ ခြက္ပုံသတၱဳကိရိယာ”လို႔ ျပဆိုထားပါတယ္။

          ေရွးေခတ္ျမန္မာ့လက္ရာေခါင္းေလာင္းေတြကုိ အေျပာက္အမႊန္းပန္းမခ်ယ္တဲ့ ရုိးရိုးရွင္းရွင္းေတြနဲ႔ပဲ အေတြ႔မ်ားပါတယ္။ ပုဇြန္တုပ္ေကြးေခၚ ေခါင္းေလာင္းခ်ိတ္ကုိင္းကို ရုိးရုိးပဲထားသလို ေခါင္းေလာင္းခ်ိတ္ ဖို႔ ေခါင္းေလာင္းအထက္နားမွာ အကုိင္းအေကြးမွာလည္း ေခါင္းေလာင္းခ်ိတ္ဖို႔ အကုိင္းအေကြးသာမန္ပဲ ထားရွိၾကပါတယ္။ ေခါင္းေလာင္းရဲ႕ အေပၚပိုင္းေဖာင္းရစ္၊ အလယ္ပိုင္းခါးစည္းခ်က္၊ ေအာက္အနားေဖာင္း ရစ္ေတြမွာ သာမန္အေရးအေၾကာင္းေလာက္ပဲ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တေျဖးေျဖးနဲ႔ ပိုမုိလွပလာ -ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့အခါ ပုဇြန္တုပ္ေကြးေခၚ ေခါင္းေလာင္းခ်ိတ္ကိုင္းမွာ ကိႏၷရီ၊ကိႏၷရာရုပ္ေတြ တုိးနယားရုပ္ေတြ ပဥၥရူပရုပ္ေတြနဲ႔ အလွဆင္လာၾကတယ္။ အကုိင္းအေကြးကိုေတာ့ ျခေသၤ့ရုပ္ေတြနဲ႔ ပုိလွပ လာေအာင္လုပ္ၿပီး ေဖာင္းရစ္ေနရာေတြကိုလည္း ၾကာေမွာက္ၾကာလွန္ပန္းကႏုတ္ေတြနဲ႔ ပိုမိုအႏုစိတ္ လာၾကပါတယ္။

          ေခါင္းေလာင္းကို ျမန္မာတစ္ႏုိင္ငံတည္းမွာသာမက အာရွႏုိင္ငံေတြအျပင္ ဥေရာပႏုိင္ငံေတြမွာ လည္း အသုံးျပဳၾကပါတယ္။ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆုံးေခါင္းေလာင္းဆယ္လုံးမွာ အာရွကသုံးလုံး သာ ပါရွိၿပီး က်န္ခုနစ္လုံးက ဥေရာပႏုိင္ငံကျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ကမၻာ့အႀကီးဆုံးေခါင္းေလာင္းဆယ္လုံး ကေတာ့=

၁။ရုရွားႏုိင္ငံ၊ ေမာ္စကိုၿမိဳ႕၊ ကရင္မလင္နန္းေတာ္ရွိ ၁၇၃၃ (သုေတသနသရုပ္ျပအဘိဓာန္)/ ၁၈၃၃ (ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း)ခုမွာ သြန္းလုပ္ခဲ့ၿပီး (တန္-၂၀၀-ျမန္မာ့စြယ္စုံ)(တန္-၁၈၀-Britanica Emcyclopacedia အတြဲ-၂) (တန္-၂၁၉-Children Emcyclopacedia အတြဲ-၂)၊ ပိႆာ-၁၂၈၀၀၁၊ အျမင့္ေပ-၁၉ နဲ႔ ၃-လက္မ၊ အ၀န္းေပ-၉၀၉၊ ထိပ္၀ ေပ-၂၂၊ ဒု ၂-ေပ ရွိတဲ့ ဆာ-ကိုလိုကိုး (Tsar Kolokoေခါင္းေလာင္းႀကီး။ လက္မႈပညာရွင္ ၂၀၀-ေက်ာ္နဲ႔ သြန္းလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

၂။ရုရွားႏုိင္ငံ၊ လီနင္ဂရက္ၿမိဳ႕အနီး၊ ကရာစႏိုဗာဒါရက္စ္ၿမိဳ႕မွာ အေလးခ်ိန္ တန္-၁၇၁၊ ပိႆာခ်ိန္-၁၀၉ ၄၄၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၃။ရုရွားႏုိင္ငံ၊ ေမာစကိုၿမိဳ႕မွာ အေလးခ်ိန္ တန္-၁၁၀ (သုေတသနသရုပ္ျပအဘိဓာန္)/တန္-၁၂၈ (ျမန္မာ့ စြယ္စုံက်မ္း)၊ ပိႆာခ်ိန္-၇၀၄၀၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၄။ျမန္မာႏုိင္ငံ၊ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္-၁၁၇၀-ခုမွာ သြန္းခဲ့ၿပီး အေလးခ်ိန္ တန္-၈၇၊ ပိႆာခ်ိန္-၅၅၆၈၁၊ အျမင့္ေပ-၂၀ နဲ႔ ၃-လက္မ၊ အ၀န္း ေပ-၁၆ နဲ႔ ၉-လက္မ၊ ဒု ၆-လက္မမွ ၁၂-လက္မ (ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းမွာ = အျပင္ဘက္အခ်င္းႏႈတ္ခမ္း၀ ေပ-၁၆ နဲ႔ ၃-လက္မ၊ အတြင္းဘက္ႏႈတ္ခမ္း၀ အထက္ ၄-ေပ နဲ႔ ၈-လက္မေနရာမွာ အခ်င္း ၁၀-ေပ၊ အတြင္းဘက္အျမင့္ ၁၁-ေပ နဲ႔ ၆-လက္မ၊ အျပင္ ဘက္အျမင့္ ၁၂-ေပ၊ အတြင္းဘက္အခ်င္း ၈-ေပ နဲ႔ ၆-လက္မ)အထိ ရွိတဲ့ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ ႀကီး။ ျမန္မာေတြကေတာ့ မမင္းျဖဴမွန္မွန္ေျပာဆိုတဲ့ အမွတ္သားနဲ႔ အေလးခ်ိန္ ၅၅၅၅၅၅ ရွိတယ္လို႔ အစဥ္ အဆက္မွတ္သားၾကပါတယ္။မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီးကို ေၾကးညိဳနဲ႔သြန္းလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ေၾကးခဲေတြရဲ႕ ၾကားမွာ ေရႊစေငြစေတြ သြန္းျမႈပ္ထားပါတယ္။

၅။တရုတ္ႏုိင္ငံ၊ ပီကင္းၿမိဳ႕မွာ တန္-၅၃၊ ပိႆာခ်ိန္-၃၃၉၂၀ ရွိတဲ့ ဂရိတ္ဘဲလ္ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၆။အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၊ကြိဳင္ႏြန္ၿမိဳ႕မွာ သြန္းလုပ္ၿပီး နယူးေယာက္ျမစ္ဆိပ္ ကမ္းဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမွာထားရွိတဲ့ တန္-၂၅၊ ပိႆာ-၁၆၀၀၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၇။ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံ၊ ကိုလုံးၿမိဳ႕မွာ တန္-၂၄၊ ပိႆာ-၁၅၃၆၀ ရွိတဲ့ အင္ပါယာေခါင္းေလာင္းႀကီး။ ၁၈၇၀-၇၁ စစ္ပြဲမွာ ျပင္သစ္ကေန ယူလာတဲ့အေျမွာက္ႀကီး ၂၂-လက္ရဲ႕ သတၳဳေတြကို အရည္က်ိဳၿပီး သြန္းလုပ္တဲ့အခါ တန္ခ်ိန္ ၂၇-ရွိခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ကို အင္ပါယာေခါင္းေလာင္းလို႔ ေခၚခဲ့ၿပီး ေနာင္အခါ လက္နက္ခဲယမ္းအတြက္ သတၱဳေတြလိုတာေၾကာင့္ ၁၉၁၇-မွာ အရည္က်ိဳၿပီး အသုံးျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၇-ခုမွာ အသစ္ျပန္က်ိဳၿပီး သြန္းလုပ္တဲ့အခါ ၂၄-တန္ပဲ က်န္ပါေတာ့တယ္။

၈။တရုတ္ႏုိင္ငံ၊ နန္ကင္းၿမိဳ႕မွာ တန္-၂၂၊ ပိႆာ-၁၄၀၈၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၉။အဂၤလန္ႏုိင္ငံ၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၊ စိန္ေပါဘုရားေက်ာင္းမွာရွိတဲ့ တန္-၁၇၊ ပိႆာ-၁၀၈၈၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

၁၀။အဂၤလန္ႏုိင္ငံ၊ ၀က္စ္မင္နစ္စတာၿမိဳ႕၊ ပါလီမန္လႊတ္ေတာ္ ဘစ္ဘင္နာရီစင္မွာ ထားရွိၿပီး တန္-၁၃၊ ပိႆာ- ၈၆၄၀ ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီး။

          အထက္မွာ ျပဆုိထားတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီးဆယ္လုံးကို သိၿပီးၿပီဆိုေတာ့ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းကုိ ဘယ္နံပါတ္ထဲပါသလဲဆိုတာလဲ ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ Kiwix-မွာ ျပထားတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီးေတြထဲမွာ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံ၊ ခ်ီယြန္အင္ေက်ာင္းမွာရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီးဟာ ၁၆၃၃-မွာ သြန္းလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ၇၄- တန္ အေလးခ်ိန္ ရွိတဲ့အတြက္ အဲဒီေခါင္းေလာင္းကို ထုိးခတ္ဖို႔ ရဟန္း ၁၇-ပါးေလာက္ လိုအပ္မယ္ လို႔ျပထားပါ တယ္။ ဒါဆုိရင္ေတာ့ နံပါတ္ငါးေလာက္ခ်ိတ္မွာ အေသအခ်ာပါပဲ။ ေနာက္တစ္ခုရွိတာက ဒီေန႔ စာအုပ္ေတြ မွာ တတိယအႀကီးဆုံးလုိ႔ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းကို ေျပာၾကတာေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုတာ ကိုေတာ့ ဆက္ေလ့လာရမွာပါ။ (နံပါတ္-၂ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကုိ ေလ့လာရင္ ဒီအေၾကာင္းေသေသခ်ာခ်ာ သိရမယ္ထင္ပါတယ္)။

          ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လူတိုင္းနီးပါး သိၿပီး၊ၾကားဖူးၿပီးျဖစ္တဲ့ ေခါင္းေလာင္းတစ္လုံး ရွိပါေသးတယ္။ သူ႔ကို ခုခ်ိန္ လက္ေတြ႔မျပႏုိင္ေသးတဲ့အတြက္ စာရင္းထဲထည့္လို႔မရျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒီေခါင္းေလာင္းက အ၀ ရွစ္ေတာင္၊ အေစာက္ ၁၂-ေတာင္ရွိၿပီး ပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀၀၀၀-ရွိတဲ့ ေၾကးေခါင္းေလာင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေခါင္းေလာင္းကို ခရစ္ႏွစ္-၁၄၇၆-ခုႏွစ္မွာ သြန္းလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကို လႈဒါန္းခဲ့ တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သြန္းလုပ္ၿပီး ႏွစ္-၂၀၀ ေလာက္ပဲ ေကာင္းေကာင္းေနခဲ့ရပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၁၂-မွာ ဘုရားေရႊခြာ၊ ဘုရားဌာပနာေဖာက္၊ ေၾကးေခါင္းေလာင္းေတြကို ျဖဳတ္ၿပီး အေျမွာက္လုပ္၊ ဗုဒၶဘာသာကိုေစာ္ကား၊ အာဏာကိုအသုံးျပဳၿပီး သူ႔ဘာသာကိုအတင္းဆြဲသြင္းစတာေတြနဲ႔ နာမည္ႀကီးၿပီး ခ်မ္းသာေနတဲ့ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံသား၊ သံလ်င္ၿမိဳ႕စား ဘရင္ဂ်ီကုလားလူယုတ္မာ ငဇင္ကာဆုိတဲ့ သူက အေျမွာက္လုပ္ဖို႔အတြက္ ဒဂုံကေန သံလ်င္ကိုသယ္ယူတဲ့အခါ ေလွ၀မ္းကြဲလို႔ ေခါင္းေလာင္းႀကီး ေဒါ ပုံျမစ္ထဲ က်ေပ်ာက္ခဲ့တာကေနစၿပီး ဒီကေန႔ထိ ဘယ္သူမွရွာေဖြလို႔မရေသးပါဘူး။ ခုထိ ဆက္ရွာေနၾကဆဲ ပါပဲ။ အဲဒီေခါင္းေလာင္းကို “ဓမၼေစတီ” ဒါမွမဟုတ္ “အ၀ိႏၵေဆာက္” ေခါင္းေလာင္းလို႔ ေခၚတယ္။ အဲဒီေခါင္း -ေလာင္းကို သကၠရာဇ္ ၈၃၈-မွာ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကို လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။

အထက္မွာ ငဇင္ကာဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ ဆုိးသြမ္းယုတ္မာမႈကို ေရးျပခဲ့ပါတယ္။ ငဇင္ကာရဲ႕အႏၱရာယ္ကို သိေတာ္မူတဲ့ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းတရားႀကီးဟာ ေရေၾကာင္း၊ၾကည္းေၾကာင္းနဲ႔ သံလ်င္ကုိ သုံးလတိုင္ တုိင္၀န္းရံၿပီးမွ ငဇင္ကာကို ဖမ္းဆီးမိခဲ့ပါတယ္။ အျပစ္ကုိ၀န္ခံရင္ အသက္ခ်မ္းသာေပးမယ္လို႔ အခြင့္ေပး ခဲ့တာေတာင္မွ အျပစ္ကို ၀န္မခံပဲ နတ္ရွင္ေနာင္အားကိုးနဲ႔ မုိက္ရဲခဲ့တဲ့အတြက္ စအိုကုိတံက်င္လွ်ိဳ သတ္ခဲ့ရ တယ္။ ရတုမွာပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ္ျငား စိတ္ႏွလုံးေကာက္က်စ္တဲ့နတ္ရွင္ေနာင္ကိုလည္း လူမ်ိဳျခား၊ ဘာသာျခား ဘရင္ဂ်ီကုလားယုတ္နဲ႔ ပူးေပါင္းခဲ့တဲ့အတြက္ ကြပ္မ်က္ခဲ့ရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အေနာက္ ဘက္လြန္မင္းတရားႀကီးဟာ ေတာင္ငူကိုသိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ နတ္ရွင္ေနာင္ကို ၿမိဳ႕စား အျဖစ္ ခန္႔အပ္ၿပီး ေျမွာက္စားခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းတရားႀကီးဟာ မထမဆုံးေခ်ကုပ္ယူလာတဲ့ နယ္ ခ်ဲ႕အႏၱရာယ္ကို ကာကြယ္ခဲ့တဲ့ မင္းတစ္ပါးျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသမုိင္းမွာ အဆိုးဆုံးၿမိဳ႕စားယုတ္ႏွစ္ဦးရွိပါတယ္။ ဒါ့ထက္ပိုဆုိးတာကေတာ့ သူတို႔ဟာ ျမန္မာႏုိင္ ငံသားမဟုတ္ပဲ တုိင္းတစ္ပါးသား ကုလားႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ သံလ်င္ၿမိဳ႕စား ဖိလစ္ဒီဘရစ္တို(Philip de brito) နဲ႔ အမရပူရၿမိဳ႕ေတာ္၀န္ ဘိုင္ဆတ္တို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းနဲ႔ကေနာင္မင္းသားတို႔ရဲ႕ေနာင္ေတာ္ပုဂံမင္း ဟာ ၾကက္တုိက္စတဲ့အေပ်ာ္အပါးကိစၥေတြမွာ အလြန္ေမြ႕ေလ်ာ္တဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ ဘိုင္ဆတ္ဆိုတာ အဲဒီ မေကာင္းတဲ့အရာေတြမွာ ဆရာလုပ္ေပးေနတဲ့ မြတ္ဆလင္ကုလား တိရစၧာန္ကၽြမ္းက်င္ဆရာျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရင္သေဘာက်လို႔ သူ႔ကိုအမရပူရၿမိဳ႕၀န္ခန္႔ခဲ့ပါတယ္။ သူ႔မွာတပည့္တစ္ေယာက္ရွိပါတယ္။ ေမာင္ပိန္ လို႔ေခၚတယ္။ ေမာင္ပိန္ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ဟာ အင္း၀နဲ႔စစ္ကုိင္းမွာရွိတဲ့ နန္းေတာ္တိုင္ေတြကို ယူၿပီး တံတားတစ္ စင္းေဆာက္ခဲ့တယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အေၾကာင္းကိစၥရွိလို႔ သူ႔ဘက္က မြတ္ဆလင္ ကုလားေတြ အမရပူရကုိ ကူးခ်င္ရင္ ကူးရလြယ္ေအာင္ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ပါ။ သူတို႔ဆရာတပည့္ႏွစ္ေယာက္ရဲ႕ဆုိး သြမ္း ယုတ္မာမႈေတြကို မခံႏုိင္ၾကေပမယ့္ ဘုရင့္နားခစားတဲ့ ေပါက္ေပါက္ေရာက္ေရာက္ ရွိသူေတြျဖစ္လို႔ ငု႔ံခံေနရတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ဘုရင္သိၿပီး သတ္ပစ္ခဲ့ရတယ္။

          လုိရင္းအေၾကာင္းအရာကိုပဲ ဆက္ေျပာပါရေစ။ ငဇင္ကာေၾကာင့္က်ေပ်ာက္ခဲ့ရတဲ့ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းကို တကယ္သာ ဆယ္ယူႏုိင္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆုံးေခါင္းေလာင္းကို ၁၈၃၃- မွာ သြန္းလုပ္ခဲ့တာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၁၄၇၆-မွာ သြန္းလုပ္ခဲ့တဲ့ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းက လက္ရွိ ကမၻာ့အႀကီးဆုံး ေခါင္းေလာင္းထက္ ႏွစ္ေပါင္း -၂၅၀ ေက်ာ္ ေစာတဲ့အျပင္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းထက္ အခ်ိန္ ၃-ဆ ပိုေလးၿပီး တန္ ၂၇၀-ေက်ာ္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့အႀကီးဆုံးေခါင္းေလာင္းေတြထဲမွာ ဓမၼေစတီ -ေခါင္းေလာင္းဟာ နံပါတ္တစ္ျဖစ္မွာ အေသအခ်ာပါပဲ။ အဲဒီလိုျဖစ္ခဲ့ရင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကို ဖူးေျမွာ္ရင္း ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းကိုလည္း ေလ့လာခြင့္ရၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ရွိအေျခအေနအရ ခရစ္ -ႏွစ္ ၁၇၇၈-ခုႏွစ္မွာ သြန္းခဲ့တဲ့ ၁၅၅၅၅-ပိႆာရွိတဲ့ မဟာဃဏေခါင္းေလာင္းနဲ႔ သာယာ၀တီမင္းလွဴခဲ့တဲ့ ပိႆာ-၂၅၉၄၀ နဲ႔ ၄၉-က်ပ္ရွိတဲ့ မဟာသဒၵဃဏ ေခါင္းေလာင္းႀကီးႏွစ္လုံးသာ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္မွာ အႀကီးဆုံးေတြ႔ရွိရပါတယ္။

          ျမန္မာ့ပန္းဆယ္မ်ိဳးမွာ ပန္းတဥ္းပညာဆိုတာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီပန္းတဥ္းပညာမွာ ေၾကးသြန္းလုပ္ငန္း နဲ႔ ေၾကးခတ္လုပ္ငန္းဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္တာက ပန္းတဥ္းပညာရပ္မွာ ပါပါတယ္ ။ ျမန္မာေတြ ေခါင္းေလာင္း၊ ခ်ဴနဲ႔ ဆည္းလည္းေတြကို သေရေခတၱရာ၊ ပ်ဴလက္ထက္ကတည္းက သြန္း လုပ္ေနခဲ့ၿပီျဖစ္ပါတယ္။

          ၁၉၆၆-၆၇ ခုႏွစ္တုန္းက ျပည္၊ေမွာ္ဇာ၊ ဘုရားမာအနီး ကုန္းေျမမွာ ၁၂-လက္မ(သုေတသနဌာနမွဴး ဦးကိုကို) ၁၁-လက္မ (ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းႀကီး၏ လ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္မ်ား) ရွိၿပီး ေၾကးနဲ႔သြန္းလုပ္ထားတဲ့ ပ်ဴေခတ္ေခါင္းေလာင္းတစ္လုံးကို ေတြ႔ရပါမယ္။ အဲဒီေခါင္းေလာင္းမွာ ပ်ဴေခတ္အႏုပညာလက္ရာ သဘင္ ပညာသည္ငါးဦးအရုပ္ေလးေတြ ေတြ႔ရပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ က်န္စစ္သားမင္းႀကီးကလည္း ေၾကးစင္ တစ္ေထာင္ သြန္းထားတဲ့ ေခါင္းေလာင္းငါးလုံးကို ေရႊစည္းခုံေစတီမွာ ၃-လုံး၊ အာနႏၵာဘုရားမွာ ၁-လုံး၊ မင္းအိုခ်မ္းသာေစတီမွာတစ္လုံး လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။ က်န္စစ္သားမင္းႀကီးရဲ႕ေျမးေတာ္ အေလာင္းစည္သူ မင္းကလည္း ေၾကးစင္-၅၀၀၀၀ ပိႆာနဲ႔ သြန္းထားတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႏွစ္လုံးကို သဗၺညဳဘုရားမွာ ၁-လုံး ၊ ေရႊဂူဘုရားမွာ ၁-လုံး လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။

          ေခါင္းေလာင္းကို မြန္ဘုရင္ေတြကလည္း ဘုရားမွာလွဴဒါန္းမႈျပဳခဲ့ပါေသးတယ္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၆၉-မွာ နန္းတက္တဲ့ ဗညားဦးဟာ ေရႊေမာ္ေဓာေစတီကို ေၾကး ၃၁၀-ပိႆာနဲ႔ သြန္းခဲ့တဲ့ေခါင္းေလာင္းကို လွဴခဲ့ သလို ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၉-မွာ နန္းတက္တဲ့ ဗညားက်န္းကလည္း ေၾကး ၇၅၀-ပိႆာရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းကို လွဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၅၂-မွာ နန္းတက္ခဲ့တဲ့ ဘုရင္မႀကီးရွင္ေစာပုကလည္း ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ ကို ေၾကး ၁၇၀၀-ရွိတဲ့ ေခါင္းေလာင္းကို လွဴခဲ့ပါတယ္။

တရုတ္ႏုိင္ငံမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္-၄၀၀၀ ေလာက္ကတည္းက ေခါင္းေလာင္းစတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီလို႔ ဆုိၾကေပ မယ့္ ခုိင္မာတဲ့အေထာက္ထား မျပႏုိင္ေသးပါဘူး။ ေရာမလူမ်ိဳးေတြအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အေနာက္ႏုိင္ငံမွာေတာ့ ခရစ္ယန္၀ါဒကို အခုိင္အမာယုံၾကည္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ ၅-ရာစု၊ ၆-ရာစုေလာက္ကစၿပီး ခရစ္ယန္ဘုရားရွိခိုး - ေက်ာင္းေတြမွာ ေခါင္းေလာင္းေတြ ခ်ိတ္ထားၾကပါၿပီ။ ျမန္မာအပါအ၀င္ ဗုဒၶဘာသာႏုိင္ငံေတြ မွာေတာ့ ေခါင္းေလာင္းကို ေစတီ၊ပုထိုးေတြ သိမ္၊ေက်ာင္းေတြမွာ အမ်ားအျပား ထားရွိၾကပါတယ္။ အသုံးျပဳ တဲ့အခါမွာလည္း သာသနာေရးကိစၥကေနလြဲၿပီး နန္းတက္ပြဲ၊ လက္ထပ္ပြဲ၊ စစ္ႀကီးၿပီးလို႔ ၀မ္းသာတဲ့အခါေတြ မွာ တီးခတ္ၾကပါတယ္။ ႏိႈးစက္အေနနဲ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘုရင္နတ္ရြာစံတဲ့အခါ ၀မ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္ အေနနဲ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ အစည္းေ၀းေခၚတဲ့ အခါပဲျဖစ္ျဖစ္ ေက်ာင္းတက္ေက်ာင္း ဆင္းအခ်ိန္ေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္တီး ခတ္ၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စကားေျပာေၾကး နန္းေခါင္းေလာင္း၊ လူေခၚေခါင္းေလာင္း၊ ႀကိဳး ဆြဲေခါင္းေလာင္း၊ စက္တပ္ေခါင္းေလာင္း၊ သံစုံျမည္ -ေခါင္းေလာင္း စတာေတြ အေနနဲ႔ အေရးပါအရာေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

အဂၤလန္ႏုိင္ငံ၊ ဗဲလဖတ္ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ စိန္႔ပက္ထရစ္ေခါင္းေလာင္းဟာ ၆-ရာစုေလာက္က ျပဳလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ -ၿပီး ေထာင့္မွန္စတုဂံျဖစ္ပါတယ္။ သတၱဳျပားေတြကို စို႔နဲ႔ေတ့ဆက္ထားတာပါ။ တေျဖးေျဖးနဲ႔ သတၱဳကို အရည္က်ိဳၿပီး ပုံသြင္းတဲ့စနစ္ေပၚလာတဲ့အခါ ဒီေန႔ေခတ္ျမင္ေနရသလို သြန္းေလာင္းတဲ့အတတ္နဲ႔ သြန္း လုပ္လာၾကေတာ့တာပါပဲ။ ေရွးတုန္းကသုံးတဲ့ေခါင္းေလာင္းေတြဟာ ေလးေဒါင့္ပုံျဖစ္ၿပီး တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ အလုံ ပိတ္ ခေလာက္ေလးေတြျဖစ္ၾကပါတယ္။ ခေလာက္ေတြကိုေတာ့ ေခြးနဲ႔ကၽြဲႏြားေတြရဲ႕လည္ပင္းမွာ ခ်ိတ္ထား တတ္ၾကသလို အဲဒီေခတ္က ဟီျဗဴဘုန္းႀကီးတစ္ခ်ို႕ရဲ႕ ၀တ္ရုံေတြမွာ ေရႊသြန္းေခါင္းေလာင္းေလးေတြ တပ္ ဆင္ထားတတ္ၾကပါတယ္။

ကုိး = ျမန္မာသဒၵါ(ျမန္မာစာအဖြဲ႔)။ သုေတသနသရုပ္ျပအဘိဓာန္၊၂၀၀၉-ခု (ဖ်ာပုံ၊ဦးၾသဘာသာဘိ၀ံသ) ။ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း(အတြဲ-၂၊အပုိင္း-ခ)။ ပုဂံေခတ္ျမန္မာေက်ာက္စာမ်ားလာေ၀ါဟာရမ်ားေလ့လာခ်က္ (ပါေမာကၡ ေဒၚတင္အုန္း)။ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းႀကီး၏လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္မ်ား(ခ်စ္စံ၀င္း)။ Kiwix (ကီး၀စ္)။ www.chintwin.com ။