ပုဂံေခတ္ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာသင္ႀကားေရး
၁။ ၁၀၄၄-၁၂၈၇ -ကို ေက်းကၽြန္စနစ္ေရာေသာ ေရရွည္ပေဒသရာဇ္ေခတ္-ဟု ေခၚသည္။
၂။ ၁၀၄၄-တြင္ နန္းတက္ေသာ အေနာ္ရထာႏွင့္ေနာက္ပုိင္းဘုရင္တို႔၏စနစ္မွာ သက္ဦးဆံပုိင္ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။
၃။ ပုဂံေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လုံး၏ ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းမွာ တိရစၧာန္ေမြးျဖဴေရး၊သားငါးေရာင္း၀ယ္ေရး၊ဗိသုကာလုပ္ငန္းတို႔ျဖစ္သည္။
၄။ ရိုးရာနတ္နဂါးကိုးကြယ္မႈအျပင္ ဗုဒၶသာသနာတြင္ သာသနာေရးဂုိဏ္းမ်ားလည္းေရာေထြးေနသည္။
၅။ ၁၀၄၄-နန္းတက္ေသာ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ဘာသာျဖစ္ခဲ့သည္။
၆။ အေနာ္ရထာမင္း သာသနာျပဳေဆာင္ရြက္ခ်ိန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၏ဗဟုိျဖစ္ေသာ မဇၨ်ိမေဒသ၊အိႏၵိယျပည္ဗုဒၶသာသနာသည္ ကြယ္သေလာက္ရွိျပီျဖစ္၍ အေနာ္ရထာ၏ပုဂံသည္ ေထရ၀ါဒ
၏ အခ်က္အခ်ာျဖစ္ခဲ့သည္။
၇။ အေရွ႕ေတာင္အာရွကၽြန္းဆြယ္တစ္ခုလုံးကို ဘာသာေရးနည္းျဖင့္ စည္းလုံးညီညြတ္ေစကာ အိႏၵိယႏွင့္တရုတ္ႏုိင္ငံတို႔ကိုပင္ ရင္ဆိုင္ႏုိင္စြမ္းရွိခဲ့သည္။
၈။ ဗုဒၶသာသနာကို ဆရာတပည့္အစဥ္အဆက္ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ေသာ မေထရ္တို႔ရွိခဲ့သည္။ ယင္းတို႔မွာ =
(၁)အရွင္ဓမၼဒႆီ (အရွင္အရဟံ)၏ တပည့္ အရွင္ဂုဏသာရ
(၂)ပထမအရွင္အဂၢပ႑ိတ
(၃)ဒုတိယအရွင္အဂၢပ႑ိတ
(၄)တတိယအရွင္အဂၢပ႑ိတ (အရွင္အဂၢ၀ံသ)
(၅)အရွင္ဥတၱရာဇီ၀
(၆)ပထမဆပၸဒအရွင္သဒၶမၼေဇာတိပါလ
(၇)ဒုတိယဆပၸဒအရွင္ဥာဏသဒၶမၼ (အရွင္သဒၶမၼဥာဏ)
(၈)တတိယဆပၸဒအရွင္သဒၶမၼသိရီ - တို႔ျဖစ္သည္။
၉။ ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးတြင္ အဓိကအားျဖင့္ ငါးပိုင္းရွိသည္။ ယင္းတို႔မွာ =
(၁)ပညာသင္ႀကားသူဆရာ
(၂)ပညာသင္ယူသူတပည့္
(၃)ပညာသင္ႀကားေပးရာေက်ာင္း
(၄)သင္ႀကားပို႔ခ်သည့္စာေပ (ဘာသာရပ္)
(၅)သင္ႀကားပို႔ခ်မည့္နိႆယဥ္းစသည္တို႔ျဖစ္သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးရည္ရြယ္ခ်က္
၁။သာသနာဟူသည္ အဆုံးအမကိုဆိုလိုသည္။ ပုဂံေခတ္တြင္ ဘုရင္ႏွင့္တကြ တုိင္းသူျပည္သားတို႔သည္ ဘုရားရွင္၏အဆုံးအမကို လုိ္က္နာရန္၊ရတနာသုံးပါးကို ဦးထိပ္ထားလ်က္ ဘ၀
တစ္ေလွ်ာက္လုံး ေနထိုင္သြားတတ္ရန္ ရည္မွန္းကာ ဗုဒၶက်မ္းစာမ်ားကို သင္ႀကားႀကသည္။
၂။ပရိယတၱိစာေပသင္ႀကားမႈ = ပရိယတၱိသာသနာ၊ဆုံးမေတာ္မူသည့္အတုိင္းက်င့္မႈ = ပဋိပတၱိသာသနာ၊သစၥာေလးပါးကိုသိမႈ = ပဋိေ၀ဓသာသနာ-ဟူေသာ သာသနာသုံးရပ္ထြန္းကားရန္
စာေပသင္ႀကားႀကသည္။
၃။ဗုဒၶအဆုံးမျဖစ္သည့္ အရာရာတည္ျမဲျခင္းမရွိဟူေသာ သခၤါရသေဘာ၊ယခုဘ၀တြင္ ဥစၥာစု၍ မေသေဆးကို ၀ယ္ေသာ္လည္းမရသည့္သေဘာကို ပုဂံမင္းႏွင့္ျပည္သူမ်ားနားလည္ႀကသည္
။ ထို႔ေႀကာင့္ ယူသြား၍ရသည့္ သူတစ္ထူးလုိက္မမီေသာ အသဒိသဒါနကိုျပဳမည္၊ေပးကမ္းျခင္းမွတစ္ဆင့္ နိဗၺာန္ကိုလွမ္းမည္ဟူေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ စာေပသင္ႀကားႀကသည္။
၄။ပုဂံေခတ္သည္ စာေပအေရးအသား၊ဘာသာစကားစတင္တီထြင္ရေသာ ကာလျဖစ္သည္။သင္ႀကားေရး၏ အဓိကမ႑ိဳင္သည္ သာသနာသုံးရပ္ကိုတတ္ကၽြမ္းရန္ျဖစ္သည္။ ထို႔အတြက္
ပါဠိသဒၵါတတ္ကၽြမ္းရန္လိုသည္။ ထိုအခါ လက္ရွိအေျခေနအရ မြန္အကၡရာကိုမွီးကာ ျမန္မာအကၡရာကိုတီထြင္ရလိမ့္မည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ပါဠိဘာသာႏွင့္အတူ မြန္စာေပကိုလည္းေလ့လာ
တတ္ကၽြမ္းရန္ရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္ စာေပသင္ယူႀကလိမ့္မည္။သင္ႀကားရာတြင္ ပါဠိႏွင့္သသၤကရုိက္ႏွစ္ဘာသာကို သင္ႀကားရာ ပိဋကတ္၏အရင္းအျမစ္မွာ ပါဠိျဖစ္၍ ပါဠိဘာသာပိုမိုကာ
ထြန္းကားဟန္ရွိသည္။ သသၤကရိုက္မွာ ေလာကီပညာေ၀ဒက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ေလာကီ၊ေလာကုတၱရာႏွစ္မ်ိဳးမ်ိဳးလုံးကို သင္ႀကားႏုိ္င္ရန္ ရည္မွန္းခ်က္ထားႀကလိမ့္မည္။
၄။ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးသည္ အသုံးလုံးဟူေသာ အေရး၊အဖတ္သင္တန္းမ်ားမွ ေလာကုတၱရာအထက္တန္းသို႔တက္လွမ္းသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရးတတ္ဖတ္တတ္လ်င္ ေက်ာင္းမွ
ထြက္၍ မိဘအလုပ္ကူလုပ္ႀကသည္သာမ်ားသည္။
၅။အထက္ပါေလးခ်က္ကို ခ်ဳံ၍ဆိုရလ်င္ (၁)ဗုဒၶစာေပဆုိင္ရာအထက္တန္းစာမ်ားကို တတ္ကၽြမ္းရန္ (ခ)အေရးအဖတ္တတ္ကၽြမ္းရန္ဟူေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားရွိမည္ဟု ယူဆရပါသည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေပးသူဆရာ
၁။ဆရာဟူသည္ သသၤကရုိက္ဘာသာ အာစဂ်-မွဆင္သက္သည္ဟု ဆိုႀကသည္။ဆရာဦးတင္လွက - ပုဂံေခတ္ သင္ႀကားပို႔ခ်ေသာဆရာတို႔မွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသာျဖစ္
လိမ့္မည္။လူ၀တ္ေႀကာင္ဆရာမ်ား ရွိခဲ့သည့္ အရိပ္ေရာင္လည္းေတြ႕ရသည္။ယေန႔ေခတ္ ေက်ာင္းဆရာတို႔ကဲ့သုိ႔ လခစားမျဖစ္ႏုိင္၊ရဟန္းေတာ္မ်ား၏ အခေငြလက္ခံျခင္းကို ၄င္းတို႔၏
၀ိနည္းေတာ္က ခြင့္မျပဳပါ-ဟု ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးစာတမ္းတြင္ဆိုသည္။
၂။ပုဂံေခတ္ရဟန္းတို႔သည္ သံဃာႏွင့္ဆရာဟူေသာ ဂုဏ္ႏွစ္ခုရႀကလိမ့္မည္။သံဃာကို ေတာ္ေနသံဃာ-အရည၀ါသီ၊ျမိဳ႕ေနသံဃာ-ဂါမ၀ါသီဟု ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားရမည္။ေဒါက္တာသန္းထြန္းက -
ထင္ရွားေသာရဟန္းႀကီးတစ္ပါးတြင္ ပရိယတၱိအလို႔ငွာ စာသင္မ်ားစြာရွိတတ္သည္။ပဋိပတၱိအတြက္ ေဆာင္ရြက္သူမ်ားလည္းရွိသည္။စာသင္မ်ားစြာရွိေသာေက်ာင္းတြင္ လွဴဒါန္းသူေပါ၍
ဗုဒၶတကၠသိုလ္ျဖစ္လာရသည္-ဟု ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ဆိုခဲ့သည္။
၃ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ ရဟန္းတို႔က ဆရာအျဖစ္ပုိ႔ခ်၍ စာမ်ားသင္ႀကားႏုိင္ရန္ လွဴဒါန္းသူမ်ားရွိေႀကာင္း ပုဂံေက်ာက္စာအရသိရသည္။
၄။ယင္းသုိ႔လွဴဒါန္းျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဘုရားကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း ပိဋကတ္ကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း ေက်ာင္းကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း လွဴဒါနး္ႀကသည္။
၅။မင္းဧကရာဇ္၊ပေဒသရာဇ္၊သူေ႒းသူႀကြယ္တို႔သည္ ေစတီဂူမ်ား၊သိမ္ေက်ာင္းမ်ားစသည့္ အလွဴႀကီးျပဳေသာအခါ သာသနာ့အလုပ္အေကၽြးအျဖစ္ ကၽြန္မ်ားလွဴေလ့ရွိသည္။အေရတြက္
အနည္းငယ္မွ ရြာလုံးကၽြတ္လွဴသည္လည္းရွိသည္။ထိုသုိ႔အလွဴခံရသူတို႔သည္ အစစအရာရာေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ား လုပ္ႀကရသျဖင့္ စာသင္၊စာခ်တို႔မွာ အျခားတြင္ အာရုံစိုက္စရာမလိုေတာ့ပဲ
စာတြင္သာအာရုံစိုက္ရန္လိုေတာ့သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားသူတပည့္
၁။တပည့္-ဟူေသာေ၀ါဟာရကို ပုဂံေခတ္တြင္ ေတြ႕ရခဲသည္။ထိုသုိ႔ေခၚေ၀ၚသည္ထက္ စာသင္-ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသည္ကမ်ားသည္။ယေန႔ေခတ္စာသင္တုိက္မ်ားတြင္ စာသင္သား-ဟုေခၚေ၀ၚ
ႀကသည္ႏွင့္ တူညီသည္။
၂။စာသင္တို႔အသုံးျပဳရန္၊စားေသာက္ရန္ ဆန္၊စပါး၊ေက်ာင္း၊လယ္ယာမ်ားကို လွဴသည္-ဟုသိရသျဖင့္ စာသင္တို႔ကိုအစားအစာေပးသည္-ဟုလည္းေကာင္း စာသင္တို႔တြင္ ေက်ာင္း
အိပ္ေက်ာင္းစားမ်ားပါ၀င္သည္-ဟုလည္းေကာင္း သိႏုိင္၍ ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးသည္ အခမဲ့ပညာသင္ႀကားေရးစနစ္ျဖစ္ေႀကာင္း သိႏုိင္သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးေက်ာင္း
၁။ပုဂံေခတ္တြင္ ေက်ာင္းကို ေကႅာင္-ဟု စာလုံးေပါင္းႀကသည္။ဆရာႀကီးဦေဖေမာင္တင္က - ကုလားေက်ာင္းဟူသည္ အု႒္ေက်ာင္းကိုဆိုလိုသည္။မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း-
ဟု ဆိုလို္ကသည္ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေက်ာင္းကို ဆိုလိုသကဲ့သုိ႔ျဖစ္သည္-ဟု ရွင္းလင္းျပဆိုထားသည္။ ဆရာႀကီးဦးတင္လွကမူ ေက်ာင္း-ဟူေသာ ေ၀ါဟာရတိုင္းတြင္ စာသင္သည္
ဟူ၍လည္း မယူဆသင့္ေႀကာင္း ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးစာတမ္းတြင္ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။ယေန႔ေခတ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း အေျမာက္အမ်ားတြင္ စာေပသင္ႀကား
ပို႔ခ်ေသာေက်ာင္းကို စာသင္တိုက္-ဟုေခၚ၍ စာေပသင္ႀကားျခင္းမျပဳေသာေက်ာင္းကို ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း-ဟု သာမန္သာဆိုႀကသည္။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ စာသင္မ်ားေနထုိင္ေသာ
ေက်ာင္း၊အေဆာက္အဦကို စာသင္ေက်ာင္း-ဟုလည္းေကာင္း စာသင္တိုက္-ဟုလည္းေကာင္း ေခၚေ၀ၚႀကသည္။
ေက်ာင္းအေဆာက္အဦပုံစံ
၁။ေရွးေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေက်ာင္းေဆာင္ဖြဲ႕စည္းပုံမွာ -
(က)ဘုရားေဆာင္ရွိျခင္း
(ခ)ဓႏုေဆာင္ရွိျခင္း
(ဂ)ေစာင္မအတြင္းတြင္ မာရဘင္ကန္႔၍ ေရွ႕ပိုင္းပလႅင္တကဲႏွင့္ ဘုရားရွိျခင္း
(ဃ) ေဘာဂေဆာင္ရွိျခင္း
(င)ေဘာဂႏွင့္ေစာင္မဆက္ေနေသာ ေနာက္ပိုင္းဓႏုေဆာင္ရွိျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။
၂။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္ေက်ာင္းမ်ား၏ စနစ္တက်ရွိပုံကိုျပရလ်င္ =
(က)ရဟန္းသံဃာတို႔ ၀တ္ျပဳရာဘုရားေဆာင္
(ခ)ရဟန္းသံဃာတို႔ သီတင္းသုံးရာေနရာထိုင္ခင္း
(ဂ)အာဂႏၱဳရဟန္းတို႔အတြက္ ေနရာထုိင္ခင္း
(ဃ)ရဟန္းပုဂၢိဳလ္တို႔အတြက္ စာေပပို႔ခ်ရာေနရာ
(င)ရွင္သာမေဏႏွင့္ ေက်ာင္းသားတို႔ကို စာေပပုိ႔ခ်ရာေနရာ
(စ)ရွင္သာမေဏႏွင့္ ေက်ာင္းသားတို႔ အိပ္ရန္ေနရာ
(ဆ)ရဟန္းအသုံးအေဆာင္တို႔ ထားရာအခန္း
(ဇ)စႀကၤံေလွ်ာက္ရန္ေနရာ
(စ်)ဒါယိကာ ဒါယိကာမမ်ား၏ အဖူးေျမာ္ကို ခံယူရန္ေနရာ စသည္ျဖင့္ စနစ္တက်ဖြဲ႕စည္းထားပါသည္။
ပုဂံေခတ္ထင္ရွားေသာပုဂၢိဳလ္မ်ား
အရွင္အရဟံ
၁။မြန္ရဟန္းေတာ္ျဖစ္သည္။ေထရ၀ါဒဂုိဏ္း၀င္ျဖစ္၍ ေအဒီ၁၀၅၆-တြင္ ပုဂံတြင္လာေရာက္သီတင္းသုံးကာ အေနာ္ရထာမင္းက အလြန္ႀကည္ညိဳကိုးကြယ္ေသာ ဆရာေတာ္ျဖစ္သည္။
အရည၀ါသီေတာေက်ာင္းကိုေဆာက္လွဴခဲ့သည္။၄င္းေတာေက်ာင္းမွာ ေညာင္ဦးဥယ်ဥ္အေနာက္ဥခြန္ မုေဒၶါဘုရားေျမာက္အေရွ႕တြင္ရွိသည္။အေနာ္ရထာမင္းကေရထမ္း၍ မိဖုရား
က ေန႔တိုင္းမျပတ္ဆြမ္းလုပ္ေကၽြးခဲ့သည္-ဟု အဆိုရွိသည္။အေနာ္ရထာဘုရင္သည္ အရွင္အရဟံ၏တုိက္တြန္းခ်က္အရ (ပုဂံကိုတုိက္ခုိ္က္သိမ္းယူ၍) ပုဂံသာသနာထြန္းကားေအာင္
ႀကံေဆာင္ခဲ့သည္။က်န္စစ္မင္းလက္ထက္ေရာက္ေသာအခါတြင္လည္း နန္းတည္အခန္းအနားပြဲေတာ္တြင္ အႀကီးအကဲျဖစ္ခဲ့သည္။မင္းကိုေလာကုတၱရာအေရး ညႊန္ျပေသာဆရာေတာ္ျဖစ္
သည္။ အရွင္အရဟံတြင္ ေနာက္လို္က္အေျခြရံရဟန္း ၄၁၀၈-ပါးရွိခဲ့သည္။
၂။ဆရာေတာ္သည္ အေနာ္ရထာမင္း၊က်န္စစ္သားမင္း၊အေလာင္းစည္သူမင္း-ဟု မင္းသုံးဆက္တုိင္ေအာင္ ႏုိင္ငံ့အက်ိဳး၊သာသနာ့အက်ိဳးကို ထူးခၽြန္စြာေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။အေလာင္းစည္သူ
မင္းလက္ထက္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၁၃၊သက္ေတာ္ ၈၁-ႏွစ္တြင္ ပ်ံေတာ္မူခဲ့သည္။
အရွင္ဓမၼေသနာပတိ
၁။က်န္စစ္သားမင္းလက္ထက္ နႏၵာဂူအနီး နႏၵာေက်ာင္းတုိ္က္တြင္ သီတင္းသုံးသည္။ဆရာေတာ္၏ ထင္ရွားေသာက်မ္းမွာ ကာရိကာက်မ္းျဖစ္သည္။ထိုက်မ္းႏွင့္ပတ္သက္၍ - ပုဂံျပည္၊
အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ ပိဋကတ္ေတာ္အစုံသုံးဆယ္ႏွင့္တကြ ပိဋကတ္တတ္ကၽြမ္းေသာ သံဃာေတာ္မ်ားကိုလည္း ပင့္ေခၚလာခဲ့ကာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ား ပုိ႔ခ်ေစခဲ့သည္။
ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ျမန္မာျပန္ဆိုပို႔ခ်ရာတြင္ သဒၵါနည္းသည္ အလြန္အေရးႀကီးသျဖင့္ သဒၵါက်မ္းကိုအထူးေလ့လာႀကသည္။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံတြင္ သဒၵါက်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္၊သဒၵါက်မး္ျပဳ
ပုဂၢိဳလ္ေပါမ်ားျခင္းျဖစ္သည္-ဟု စြယ္စုံက်မ္းတြင္ဆိုသည္။
အရွင္အဂၢ၀ံသ
၁။အရွင္အဂၢ၀ံသသည္ နရပတိစည္သူမင္း (၁၁၇၄-၁၂၁၁)လက္ထက္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့သည္။အရွင္သည္ ပါဠိသဒၵါနယ္ပယ္တြင္ အက်ယ္၀န္းဆုံး၊အျပည့္စုံဆုံးျဖစ္၍ ယေန႔တိုင္ေအာင္
၄င္းက်မ္းထက္ ပိုမိုက်ယ္၀န္းျခင္း၊ျပည့္စုံျခင္းမရွိေသးသည့္ သဒၵနီတိက်မ္းကိုျပဳစုခဲ့သည္။ဆရာေတာ္သည္ သဒၵနီတိက်မ္းသည္ ပုဂံေခတ္တြင္ အေက်ာ္ႀကားဆုံးက်မ္းတစ္ဆူျဖစ္ခဲ့၍
ဆရာေတာ္သည္လည္း အထင္ရွားဆုံးပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခဲ့သည္။
သံပ်င္အမတ္
၁။နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္တြင္ ေပၚထြန္းေသာသံပ်င္အမတ္သည္ သံပ်င္ဋီကာေခၚ ပါဠိသဒၵါက်မ္းကိုျပစုခဲ့သည္။ထိုက်မ္းျဖင့္ပင္ က်စြာမင္း၏သမီးသံပ်င္မင္းသမီးကို ရရွိခဲ့သည္-ဟု ဆိုသည္။
အရွင္ဆပၸဒမေထရ္
၁။ရဟန္းဘြဲ႔ေတာ္ အရွင္သဒၶမၼေဇာတိပါလသည္ ပုသိမ္ျမိဳ႕၊စီရင္စုရပ္ ဆပၸဒရြာဇာတိျဖစ္သည္။အရွင္ျပဳစုခဲ့ေသာ က်မး္တို႔မွာ (၁)သဒၵါဘက္ဆိုင္ရာ သုဒၶနိေဒၵသက်မ္း (၂)အဘိဓမၼာဘက္
ဆုိင္ရာ သေခၤပ၀ဏၰနာက်မ္း (၃)၀ိနည္းဘက္ဆို္င္ရာ ၀ိနယဂုဠွ႒ဒီပနီက်မ္းတို႔ျဖစ္သည္။
၂။နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ ဆရာေတာ္ဥတၱရာဇီ၀မေထရ္ႏွင့္အတူ သီဟုိဠ္သုိ႔ႀကြကာ ပဥၥင္း၀တ္၍ က်မ္းဂန္သင္ႀကားခဲ့သည္။သကၠရာဇ္ ၁၁၉၂-တြင္ အာဂႏၱဳရဟန္းေလးပါးပင့္ေဆာင္၍
ပုဂံသို႔ျပန္ႀကြခဲ့သည္။ေညာင္ဦးအရပ္တြင္ ဆပၸဒေစတီတည္၍ သီတင္းသုံးသာသနာျပဳေတာ္မူခဲ့သည္။
အရွင္ဓမၼ၀ိလာသ
၁။အရွင္သည္ ပုဂံေခတ္၊နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ အပျမိဳ႕စီရင္စု ပတိပၸေဇယ်ရြာ ရဟန္းအမည္အရွင္သာရိပုတၱရာ တံဆိပ္ဘြဲ႕အမည္ ဓမၼ၀ိလာသပုဂၢိဳလ္သူျမတ္သည္ ဒလျမိဳ႕တြင္
သီတင္းသုံးေတာ္မူစဥ္ မႏုဓမၼသတ္ကိုမွီး၍ ဓမၼ၀ိလာသဓမၼသတ္ကို သကၠရာဇ္ ၅၃၆-တြင္ စီရင္ေတာ္မူခဲ့သည္။အရွင္သည္ ပုဂံေခတ္၊အရွင္အာနႏၵာေထရ္ထံတြင္ ရဟန္းျပဳ၍
က်မ္းဂန္တတ္ ကၽြမ္းေတာ္မူသည္။ဒလျမိဳ႕သို႔ ႀကြေရာက္ကာ ရဟန္းမ်ားစြာကို က်မ္းဂန္သင္ႀကားပုိ႔ခ်ေတာ္မူခဲ့သည္။
က်စြာမင္း
၁။သကၠရာဇ္ ၅၉၇-တြင္ နန္းတက္ေသာ က်စြာမင္းသည္ ပိဋကတ္ကိုကိုးေခါက္တုိင္ သင္ယူတတ္ေျမာက္သျဖင့္ ရဟန္းမ်ားကိုတစ္ေန႔လ်င္ ခုနစ္ႀကိမ္တုိင္ေအာင္ စာေပသင္ႀကားပို႔ခ်ခဲ့သည္။
သမီးေတာ္သံပ်င္မင္းသမီးသည္လည္း က်မး္တတ္တစ္ဦးျဖစ္သည္-ဟု ေက်ာ္ႀကားသည္။မင္းႀကီးသည္ မင္းေမာင္းမတို႔ အလြယ္တကူမွတ္သားႏုိင္ရန္
အဘိဓမၼာဆိုင္ရာပရမတၳဗိႏၶဳက်မ္းႏွင့္ သဒၵါဘက္ဆိုင္ရာသဒၵဗိႏၶဳက်မ္းကို အဖြင့္ဋီကာႏွင့္တကြ ျပဳစုေတာ္မူခဲ့သည္။
ဦးက်ည္ေပြ႕
၁။နရပေတ့မင္း (၁၂၅၄-၁၂၈၇)လက္ထက္တြင္ အသက္ေျခာက္ဆယ္ေက်ာ္ကာမွ ပိဋကတ္စာေပသင္ယူ၍ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္အေက်ာ္တစ္ပါးျဖစ္ခဲ့ေသာ ဒိသာပါေမာကၡဟူေသာ
မင္းေပးဘြဲ႕ကိုလက္ခံရရွိေသာ ဦးက်ည္ေပြ႕သည္ ဂမၻီရတၳေခၚသဒၵါက်မ္းနက္ကို ျပဳစုခဲ့သည္-ဟု အဆိုရွိသည္။
ဤကား ပုဂံေခတ္ရဟန္းေတာ္၊ဘုရင္၊လူပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ က်မး္မ်ားျဖစ္သည္။၄င္းက်မး္မ်ား၊က်မ္းျပဳသူမ်ားသည္ ပုဂံေခတ္ပညာေရးအတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း ေက်ာင္းမ်ားတြင္ေသာ္ လည္းေကာင္း ရွင္လူအမ်ားတြင္လည္းေကာင္း အထူးအေလးထားခံရသည္။ တေလးတစားဖတ္ရႈႀကရသည္။
ဆရာဦးစုိးေက်ာ္သူ၏ ပုိ႔ခ်ခ်က္မွထုတ္ႏႈတ္ေရးသားသည္။
၂။ ၁၀၄၄-တြင္ နန္းတက္ေသာ အေနာ္ရထာႏွင့္ေနာက္ပုိင္းဘုရင္တို႔၏စနစ္မွာ သက္ဦးဆံပုိင္ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။
၃။ ပုဂံေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လုံး၏ ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းမွာ တိရစၧာန္ေမြးျဖဴေရး၊သားငါးေရာင္း၀ယ္ေရး၊ဗိသုကာလုပ္ငန္းတို႔ျဖစ္သည္။
၄။ ရိုးရာနတ္နဂါးကိုးကြယ္မႈအျပင္ ဗုဒၶသာသနာတြင္ သာသနာေရးဂုိဏ္းမ်ားလည္းေရာေထြးေနသည္။
၅။ ၁၀၄၄-နန္းတက္ေသာ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ဘာသာျဖစ္ခဲ့သည္။
၆။ အေနာ္ရထာမင္း သာသနာျပဳေဆာင္ရြက္ခ်ိန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၏ဗဟုိျဖစ္ေသာ မဇၨ်ိမေဒသ၊အိႏၵိယျပည္ဗုဒၶသာသနာသည္ ကြယ္သေလာက္ရွိျပီျဖစ္၍ အေနာ္ရထာ၏ပုဂံသည္ ေထရ၀ါဒ
၏ အခ်က္အခ်ာျဖစ္ခဲ့သည္။
၇။ အေရွ႕ေတာင္အာရွကၽြန္းဆြယ္တစ္ခုလုံးကို ဘာသာေရးနည္းျဖင့္ စည္းလုံးညီညြတ္ေစကာ အိႏၵိယႏွင့္တရုတ္ႏုိင္ငံတို႔ကိုပင္ ရင္ဆိုင္ႏုိင္စြမ္းရွိခဲ့သည္။
၈။ ဗုဒၶသာသနာကို ဆရာတပည့္အစဥ္အဆက္ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ေသာ မေထရ္တို႔ရွိခဲ့သည္။ ယင္းတို႔မွာ =
(၁)အရွင္ဓမၼဒႆီ (အရွင္အရဟံ)၏ တပည့္ အရွင္ဂုဏသာရ
(၂)ပထမအရွင္အဂၢပ႑ိတ
(၃)ဒုတိယအရွင္အဂၢပ႑ိတ
(၄)တတိယအရွင္အဂၢပ႑ိတ (အရွင္အဂၢ၀ံသ)
(၅)အရွင္ဥတၱရာဇီ၀
(၆)ပထမဆပၸဒအရွင္သဒၶမၼေဇာတိပါလ
(၇)ဒုတိယဆပၸဒအရွင္ဥာဏသဒၶမၼ (အရွင္သဒၶမၼဥာဏ)
(၈)တတိယဆပၸဒအရွင္သဒၶမၼသိရီ - တို႔ျဖစ္သည္။
၉။ ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးတြင္ အဓိကအားျဖင့္ ငါးပိုင္းရွိသည္။ ယင္းတို႔မွာ =
(၁)ပညာသင္ႀကားသူဆရာ
(၂)ပညာသင္ယူသူတပည့္
(၃)ပညာသင္ႀကားေပးရာေက်ာင္း
(၄)သင္ႀကားပို႔ခ်သည့္စာေပ (ဘာသာရပ္)
(၅)သင္ႀကားပို႔ခ်မည့္နိႆယဥ္းစသည္တို႔ျဖစ္သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးရည္ရြယ္ခ်က္
၁။သာသနာဟူသည္ အဆုံးအမကိုဆိုလိုသည္။ ပုဂံေခတ္တြင္ ဘုရင္ႏွင့္တကြ တုိင္းသူျပည္သားတို႔သည္ ဘုရားရွင္၏အဆုံးအမကို လုိ္က္နာရန္၊ရတနာသုံးပါးကို ဦးထိပ္ထားလ်က္ ဘ၀
တစ္ေလွ်ာက္လုံး ေနထိုင္သြားတတ္ရန္ ရည္မွန္းကာ ဗုဒၶက်မ္းစာမ်ားကို သင္ႀကားႀကသည္။
၂။ပရိယတၱိစာေပသင္ႀကားမႈ = ပရိယတၱိသာသနာ၊ဆုံးမေတာ္မူသည့္အတုိင္းက်င့္မႈ = ပဋိပတၱိသာသနာ၊သစၥာေလးပါးကိုသိမႈ = ပဋိေ၀ဓသာသနာ-ဟူေသာ သာသနာသုံးရပ္ထြန္းကားရန္
စာေပသင္ႀကားႀကသည္။
၃။ဗုဒၶအဆုံးမျဖစ္သည့္ အရာရာတည္ျမဲျခင္းမရွိဟူေသာ သခၤါရသေဘာ၊ယခုဘ၀တြင္ ဥစၥာစု၍ မေသေဆးကို ၀ယ္ေသာ္လည္းမရသည့္သေဘာကို ပုဂံမင္းႏွင့္ျပည္သူမ်ားနားလည္ႀကသည္
။ ထို႔ေႀကာင့္ ယူသြား၍ရသည့္ သူတစ္ထူးလုိက္မမီေသာ အသဒိသဒါနကိုျပဳမည္၊ေပးကမ္းျခင္းမွတစ္ဆင့္ နိဗၺာန္ကိုလွမ္းမည္ဟူေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ စာေပသင္ႀကားႀကသည္။
၄။ပုဂံေခတ္သည္ စာေပအေရးအသား၊ဘာသာစကားစတင္တီထြင္ရေသာ ကာလျဖစ္သည္။သင္ႀကားေရး၏ အဓိကမ႑ိဳင္သည္ သာသနာသုံးရပ္ကိုတတ္ကၽြမ္းရန္ျဖစ္သည္။ ထို႔အတြက္
ပါဠိသဒၵါတတ္ကၽြမ္းရန္လိုသည္။ ထိုအခါ လက္ရွိအေျခေနအရ မြန္အကၡရာကိုမွီးကာ ျမန္မာအကၡရာကိုတီထြင္ရလိမ့္မည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ပါဠိဘာသာႏွင့္အတူ မြန္စာေပကိုလည္းေလ့လာ
တတ္ကၽြမ္းရန္ရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္ စာေပသင္ယူႀကလိမ့္မည္။သင္ႀကားရာတြင္ ပါဠိႏွင့္သသၤကရုိက္ႏွစ္ဘာသာကို သင္ႀကားရာ ပိဋကတ္၏အရင္းအျမစ္မွာ ပါဠိျဖစ္၍ ပါဠိဘာသာပိုမိုကာ
ထြန္းကားဟန္ရွိသည္။ သသၤကရိုက္မွာ ေလာကီပညာေ၀ဒက်မ္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ေလာကီ၊ေလာကုတၱရာႏွစ္မ်ိဳးမ်ိဳးလုံးကို သင္ႀကားႏုိ္င္ရန္ ရည္မွန္းခ်က္ထားႀကလိမ့္မည္။
၄။ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးသည္ အသုံးလုံးဟူေသာ အေရး၊အဖတ္သင္တန္းမ်ားမွ ေလာကုတၱရာအထက္တန္းသို႔တက္လွမ္းသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရးတတ္ဖတ္တတ္လ်င္ ေက်ာင္းမွ
ထြက္၍ မိဘအလုပ္ကူလုပ္ႀကသည္သာမ်ားသည္။
၅။အထက္ပါေလးခ်က္ကို ခ်ဳံ၍ဆိုရလ်င္ (၁)ဗုဒၶစာေပဆုိင္ရာအထက္တန္းစာမ်ားကို တတ္ကၽြမ္းရန္ (ခ)အေရးအဖတ္တတ္ကၽြမ္းရန္ဟူေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားရွိမည္ဟု ယူဆရပါသည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေပးသူဆရာ
၁။ဆရာဟူသည္ သသၤကရုိက္ဘာသာ အာစဂ်-မွဆင္သက္သည္ဟု ဆိုႀကသည္။ဆရာဦးတင္လွက - ပုဂံေခတ္ သင္ႀကားပို႔ခ်ေသာဆရာတို႔မွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသာျဖစ္
လိမ့္မည္။လူ၀တ္ေႀကာင္ဆရာမ်ား ရွိခဲ့သည့္ အရိပ္ေရာင္လည္းေတြ႕ရသည္။ယေန႔ေခတ္ ေက်ာင္းဆရာတို႔ကဲ့သုိ႔ လခစားမျဖစ္ႏုိင္၊ရဟန္းေတာ္မ်ား၏ အခေငြလက္ခံျခင္းကို ၄င္းတို႔၏
၀ိနည္းေတာ္က ခြင့္မျပဳပါ-ဟု ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးစာတမ္းတြင္ဆိုသည္။
၂။ပုဂံေခတ္ရဟန္းတို႔သည္ သံဃာႏွင့္ဆရာဟူေသာ ဂုဏ္ႏွစ္ခုရႀကလိမ့္မည္။သံဃာကို ေတာ္ေနသံဃာ-အရည၀ါသီ၊ျမိဳ႕ေနသံဃာ-ဂါမ၀ါသီဟု ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားရမည္။ေဒါက္တာသန္းထြန္းက -
ထင္ရွားေသာရဟန္းႀကီးတစ္ပါးတြင္ ပရိယတၱိအလို႔ငွာ စာသင္မ်ားစြာရွိတတ္သည္။ပဋိပတၱိအတြက္ ေဆာင္ရြက္သူမ်ားလည္းရွိသည္။စာသင္မ်ားစြာရွိေသာေက်ာင္းတြင္ လွဴဒါန္းသူေပါ၍
ဗုဒၶတကၠသိုလ္ျဖစ္လာရသည္-ဟု ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ဆိုခဲ့သည္။
၃ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ ရဟန္းတို႔က ဆရာအျဖစ္ပုိ႔ခ်၍ စာမ်ားသင္ႀကားႏုိင္ရန္ လွဴဒါန္းသူမ်ားရွိေႀကာင္း ပုဂံေက်ာက္စာအရသိရသည္။
၄။ယင္းသုိ႔လွဴဒါန္းျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဘုရားကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း ပိဋကတ္ကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း ေက်ာင္းကၽြန္အျဖစ္လည္းေကာင္း လွဴဒါနး္ႀကသည္။
၅။မင္းဧကရာဇ္၊ပေဒသရာဇ္၊သူေ႒းသူႀကြယ္တို႔သည္ ေစတီဂူမ်ား၊သိမ္ေက်ာင္းမ်ားစသည့္ အလွဴႀကီးျပဳေသာအခါ သာသနာ့အလုပ္အေကၽြးအျဖစ္ ကၽြန္မ်ားလွဴေလ့ရွိသည္။အေရတြက္
အနည္းငယ္မွ ရြာလုံးကၽြတ္လွဴသည္လည္းရွိသည္။ထိုသုိ႔အလွဴခံရသူတို႔သည္ အစစအရာရာေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ား လုပ္ႀကရသျဖင့္ စာသင္၊စာခ်တို႔မွာ အျခားတြင္ အာရုံစိုက္စရာမလိုေတာ့ပဲ
စာတြင္သာအာရုံစိုက္ရန္လိုေတာ့သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားသူတပည့္
၁။တပည့္-ဟူေသာေ၀ါဟာရကို ပုဂံေခတ္တြင္ ေတြ႕ရခဲသည္။ထိုသုိ႔ေခၚေ၀ၚသည္ထက္ စာသင္-ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသည္ကမ်ားသည္။ယေန႔ေခတ္စာသင္တုိက္မ်ားတြင္ စာသင္သား-ဟုေခၚေ၀ၚ
ႀကသည္ႏွင့္ တူညီသည္။
၂။စာသင္တို႔အသုံးျပဳရန္၊စားေသာက္ရန္ ဆန္၊စပါး၊ေက်ာင္း၊လယ္ယာမ်ားကို လွဴသည္-ဟုသိရသျဖင့္ စာသင္တို႔ကိုအစားအစာေပးသည္-ဟုလည္းေကာင္း စာသင္တို႔တြင္ ေက်ာင္း
အိပ္ေက်ာင္းစားမ်ားပါ၀င္သည္-ဟုလည္းေကာင္း သိႏုိင္၍ ပုဂံေခတ္သင္ႀကားေရးသည္ အခမဲ့ပညာသင္ႀကားေရးစနစ္ျဖစ္ေႀကာင္း သိႏုိင္သည္။
ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးေက်ာင္း
၁။ပုဂံေခတ္တြင္ ေက်ာင္းကို ေကႅာင္-ဟု စာလုံးေပါင္းႀကသည္။ဆရာႀကီးဦေဖေမာင္တင္က - ကုလားေက်ာင္းဟူသည္ အု႒္ေက်ာင္းကိုဆိုလိုသည္။မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း-
ဟု ဆိုလို္ကသည္ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေက်ာင္းကို ဆိုလိုသကဲ့သုိ႔ျဖစ္သည္-ဟု ရွင္းလင္းျပဆိုထားသည္။ ဆရာႀကီးဦးတင္လွကမူ ေက်ာင္း-ဟူေသာ ေ၀ါဟာရတိုင္းတြင္ စာသင္သည္
ဟူ၍လည္း မယူဆသင့္ေႀကာင္း ပုဂံေခတ္ပညာသင္ႀကားေရးစာတမ္းတြင္ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။ယေန႔ေခတ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း အေျမာက္အမ်ားတြင္ စာေပသင္ႀကား
ပို႔ခ်ေသာေက်ာင္းကို စာသင္တိုက္-ဟုေခၚ၍ စာေပသင္ႀကားျခင္းမျပဳေသာေက်ာင္းကို ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း-ဟု သာမန္သာဆိုႀကသည္။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ စာသင္မ်ားေနထုိင္ေသာ
ေက်ာင္း၊အေဆာက္အဦကို စာသင္ေက်ာင္း-ဟုလည္းေကာင္း စာသင္တိုက္-ဟုလည္းေကာင္း ေခၚေ၀ၚႀကသည္။
ေက်ာင္းအေဆာက္အဦပုံစံ
၁။ေရွးေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေက်ာင္းေဆာင္ဖြဲ႕စည္းပုံမွာ -
(က)ဘုရားေဆာင္ရွိျခင္း
(ခ)ဓႏုေဆာင္ရွိျခင္း
(ဂ)ေစာင္မအတြင္းတြင္ မာရဘင္ကန္႔၍ ေရွ႕ပိုင္းပလႅင္တကဲႏွင့္ ဘုရားရွိျခင္း
(ဃ) ေဘာဂေဆာင္ရွိျခင္း
(င)ေဘာဂႏွင့္ေစာင္မဆက္ေနေသာ ေနာက္ပိုင္းဓႏုေဆာင္ရွိျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။
၂။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံေခတ္ေက်ာင္းမ်ား၏ စနစ္တက်ရွိပုံကိုျပရလ်င္ =
(က)ရဟန္းသံဃာတို႔ ၀တ္ျပဳရာဘုရားေဆာင္
(ခ)ရဟန္းသံဃာတို႔ သီတင္းသုံးရာေနရာထိုင္ခင္း
(ဂ)အာဂႏၱဳရဟန္းတို႔အတြက္ ေနရာထုိင္ခင္း
(ဃ)ရဟန္းပုဂၢိဳလ္တို႔အတြက္ စာေပပို႔ခ်ရာေနရာ
(င)ရွင္သာမေဏႏွင့္ ေက်ာင္းသားတို႔ကို စာေပပုိ႔ခ်ရာေနရာ
(စ)ရွင္သာမေဏႏွင့္ ေက်ာင္းသားတို႔ အိပ္ရန္ေနရာ
(ဆ)ရဟန္းအသုံးအေဆာင္တို႔ ထားရာအခန္း
(ဇ)စႀကၤံေလွ်ာက္ရန္ေနရာ
(စ်)ဒါယိကာ ဒါယိကာမမ်ား၏ အဖူးေျမာ္ကို ခံယူရန္ေနရာ စသည္ျဖင့္ စနစ္တက်ဖြဲ႕စည္းထားပါသည္။
ပုဂံေခတ္ထင္ရွားေသာပုဂၢိဳလ္မ်ား
အရွင္အရဟံ
၁။မြန္ရဟန္းေတာ္ျဖစ္သည္။ေထရ၀ါဒဂုိဏ္း၀င္ျဖစ္၍ ေအဒီ၁၀၅၆-တြင္ ပုဂံတြင္လာေရာက္သီတင္းသုံးကာ အေနာ္ရထာမင္းက အလြန္ႀကည္ညိဳကိုးကြယ္ေသာ ဆရာေတာ္ျဖစ္သည္။
အရည၀ါသီေတာေက်ာင္းကိုေဆာက္လွဴခဲ့သည္။၄င္းေတာေက်ာင္းမွာ ေညာင္ဦးဥယ်ဥ္အေနာက္ဥခြန္ မုေဒၶါဘုရားေျမာက္အေရွ႕တြင္ရွိသည္။အေနာ္ရထာမင္းကေရထမ္း၍ မိဖုရား
က ေန႔တိုင္းမျပတ္ဆြမ္းလုပ္ေကၽြးခဲ့သည္-ဟု အဆိုရွိသည္။အေနာ္ရထာဘုရင္သည္ အရွင္အရဟံ၏တုိက္တြန္းခ်က္အရ (ပုဂံကိုတုိက္ခုိ္က္သိမ္းယူ၍) ပုဂံသာသနာထြန္းကားေအာင္
ႀကံေဆာင္ခဲ့သည္။က်န္စစ္မင္းလက္ထက္ေရာက္ေသာအခါတြင္လည္း နန္းတည္အခန္းအနားပြဲေတာ္တြင္ အႀကီးအကဲျဖစ္ခဲ့သည္။မင္းကိုေလာကုတၱရာအေရး ညႊန္ျပေသာဆရာေတာ္ျဖစ္
သည္။ အရွင္အရဟံတြင္ ေနာက္လို္က္အေျခြရံရဟန္း ၄၁၀၈-ပါးရွိခဲ့သည္။
၂။ဆရာေတာ္သည္ အေနာ္ရထာမင္း၊က်န္စစ္သားမင္း၊အေလာင္းစည္သူမင္း-ဟု မင္းသုံးဆက္တုိင္ေအာင္ ႏုိင္ငံ့အက်ိဳး၊သာသနာ့အက်ိဳးကို ထူးခၽြန္စြာေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။အေလာင္းစည္သူ
မင္းလက္ထက္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၁၃၊သက္ေတာ္ ၈၁-ႏွစ္တြင္ ပ်ံေတာ္မူခဲ့သည္။
အရွင္ဓမၼေသနာပတိ
၁။က်န္စစ္သားမင္းလက္ထက္ နႏၵာဂူအနီး နႏၵာေက်ာင္းတုိ္က္တြင္ သီတင္းသုံးသည္။ဆရာေတာ္၏ ထင္ရွားေသာက်မ္းမွာ ကာရိကာက်မ္းျဖစ္သည္။ထိုက်မ္းႏွင့္ပတ္သက္၍ - ပုဂံျပည္၊
အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ ပိဋကတ္ေတာ္အစုံသုံးဆယ္ႏွင့္တကြ ပိဋကတ္တတ္ကၽြမ္းေသာ သံဃာေတာ္မ်ားကိုလည္း ပင့္ေခၚလာခဲ့ကာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ား ပုိ႔ခ်ေစခဲ့သည္။
ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ျမန္မာျပန္ဆိုပို႔ခ်ရာတြင္ သဒၵါနည္းသည္ အလြန္အေရးႀကီးသျဖင့္ သဒၵါက်မ္းကိုအထူးေလ့လာႀကသည္။ထို႔ေႀကာင့္ ပုဂံတြင္ သဒၵါက်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္၊သဒၵါက်မး္ျပဳ
ပုဂၢိဳလ္ေပါမ်ားျခင္းျဖစ္သည္-ဟု စြယ္စုံက်မ္းတြင္ဆိုသည္။
အရွင္အဂၢ၀ံသ
၁။အရွင္အဂၢ၀ံသသည္ နရပတိစည္သူမင္း (၁၁၇၄-၁၂၁၁)လက္ထက္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့သည္။အရွင္သည္ ပါဠိသဒၵါနယ္ပယ္တြင္ အက်ယ္၀န္းဆုံး၊အျပည့္စုံဆုံးျဖစ္၍ ယေန႔တိုင္ေအာင္
၄င္းက်မ္းထက္ ပိုမိုက်ယ္၀န္းျခင္း၊ျပည့္စုံျခင္းမရွိေသးသည့္ သဒၵနီတိက်မ္းကိုျပဳစုခဲ့သည္။ဆရာေတာ္သည္ သဒၵနီတိက်မ္းသည္ ပုဂံေခတ္တြင္ အေက်ာ္ႀကားဆုံးက်မ္းတစ္ဆူျဖစ္ခဲ့၍
ဆရာေတာ္သည္လည္း အထင္ရွားဆုံးပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခဲ့သည္။
သံပ်င္အမတ္
၁။နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္တြင္ ေပၚထြန္းေသာသံပ်င္အမတ္သည္ သံပ်င္ဋီကာေခၚ ပါဠိသဒၵါက်မ္းကိုျပစုခဲ့သည္။ထိုက်မ္းျဖင့္ပင္ က်စြာမင္း၏သမီးသံပ်င္မင္းသမီးကို ရရွိခဲ့သည္-ဟု ဆိုသည္။
အရွင္ဆပၸဒမေထရ္
၁။ရဟန္းဘြဲ႔ေတာ္ အရွင္သဒၶမၼေဇာတိပါလသည္ ပုသိမ္ျမိဳ႕၊စီရင္စုရပ္ ဆပၸဒရြာဇာတိျဖစ္သည္။အရွင္ျပဳစုခဲ့ေသာ က်မး္တို႔မွာ (၁)သဒၵါဘက္ဆိုင္ရာ သုဒၶနိေဒၵသက်မ္း (၂)အဘိဓမၼာဘက္
ဆုိင္ရာ သေခၤပ၀ဏၰနာက်မ္း (၃)၀ိနည္းဘက္ဆို္င္ရာ ၀ိနယဂုဠွ႒ဒီပနီက်မ္းတို႔ျဖစ္သည္။
၂။နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ ဆရာေတာ္ဥတၱရာဇီ၀မေထရ္ႏွင့္အတူ သီဟုိဠ္သုိ႔ႀကြကာ ပဥၥင္း၀တ္၍ က်မ္းဂန္သင္ႀကားခဲ့သည္။သကၠရာဇ္ ၁၁၉၂-တြင္ အာဂႏၱဳရဟန္းေလးပါးပင့္ေဆာင္၍
ပုဂံသို႔ျပန္ႀကြခဲ့သည္။ေညာင္ဦးအရပ္တြင္ ဆပၸဒေစတီတည္၍ သီတင္းသုံးသာသနာျပဳေတာ္မူခဲ့သည္။
အရွင္ဓမၼ၀ိလာသ
၁။အရွင္သည္ ပုဂံေခတ္၊နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္ အပျမိဳ႕စီရင္စု ပတိပၸေဇယ်ရြာ ရဟန္းအမည္အရွင္သာရိပုတၱရာ တံဆိပ္ဘြဲ႕အမည္ ဓမၼ၀ိလာသပုဂၢိဳလ္သူျမတ္သည္ ဒလျမိဳ႕တြင္
သီတင္းသုံးေတာ္မူစဥ္ မႏုဓမၼသတ္ကိုမွီး၍ ဓမၼ၀ိလာသဓမၼသတ္ကို သကၠရာဇ္ ၅၃၆-တြင္ စီရင္ေတာ္မူခဲ့သည္။အရွင္သည္ ပုဂံေခတ္၊အရွင္အာနႏၵာေထရ္ထံတြင္ ရဟန္းျပဳ၍
က်မ္းဂန္တတ္ ကၽြမ္းေတာ္မူသည္။ဒလျမိဳ႕သို႔ ႀကြေရာက္ကာ ရဟန္းမ်ားစြာကို က်မ္းဂန္သင္ႀကားပုိ႔ခ်ေတာ္မူခဲ့သည္။
က်စြာမင္း
၁။သကၠရာဇ္ ၅၉၇-တြင္ နန္းတက္ေသာ က်စြာမင္းသည္ ပိဋကတ္ကိုကိုးေခါက္တုိင္ သင္ယူတတ္ေျမာက္သျဖင့္ ရဟန္းမ်ားကိုတစ္ေန႔လ်င္ ခုနစ္ႀကိမ္တုိင္ေအာင္ စာေပသင္ႀကားပို႔ခ်ခဲ့သည္။
သမီးေတာ္သံပ်င္မင္းသမီးသည္လည္း က်မး္တတ္တစ္ဦးျဖစ္သည္-ဟု ေက်ာ္ႀကားသည္။မင္းႀကီးသည္ မင္းေမာင္းမတို႔ အလြယ္တကူမွတ္သားႏုိင္ရန္
အဘိဓမၼာဆိုင္ရာပရမတၳဗိႏၶဳက်မ္းႏွင့္ သဒၵါဘက္ဆိုင္ရာသဒၵဗိႏၶဳက်မ္းကို အဖြင့္ဋီကာႏွင့္တကြ ျပဳစုေတာ္မူခဲ့သည္။
ဦးက်ည္ေပြ႕
၁။နရပေတ့မင္း (၁၂၅၄-၁၂၈၇)လက္ထက္တြင္ အသက္ေျခာက္ဆယ္ေက်ာ္ကာမွ ပိဋကတ္စာေပသင္ယူ၍ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္အေက်ာ္တစ္ပါးျဖစ္ခဲ့ေသာ ဒိသာပါေမာကၡဟူေသာ
မင္းေပးဘြဲ႕ကိုလက္ခံရရွိေသာ ဦးက်ည္ေပြ႕သည္ ဂမၻီရတၳေခၚသဒၵါက်မ္းနက္ကို ျပဳစုခဲ့သည္-ဟု အဆိုရွိသည္။
ဤကား ပုဂံေခတ္ရဟန္းေတာ္၊ဘုရင္၊လူပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ က်မး္မ်ားျဖစ္သည္။၄င္းက်မး္မ်ား၊က်မ္းျပဳသူမ်ားသည္ ပုဂံေခတ္ပညာေရးအတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း ေက်ာင္းမ်ားတြင္ေသာ္ လည္းေကာင္း ရွင္လူအမ်ားတြင္လည္းေကာင္း အထူးအေလးထားခံရသည္။ တေလးတစားဖတ္ရႈႀကရသည္။
ဆရာဦးစုိးေက်ာ္သူ၏ ပုိ႔ခ်ခ်က္မွထုတ္ႏႈတ္ေရးသားသည္။
အရွင္က၀ိႏၵ(ေခ်ာင္းဆုံ)
No comments:
Post a Comment